Hamd Allahü Teâla hazretlerine, salat-ü selam Rasülullah efendimizin üzerine olsun. Allahü Teâla yeni bir oluşum olan “Dua ve Niyaz” dergisine hayırlı, bereketli hizmetler nasip etsin. Allahü Teâla muvaffak eylesin.
Bu ayki konumuz Şâban-ı Şerif ayı… Şâban-ı Şerif ayı Arabi ayların sekizincisi, Recep ve Ramazan’ın arasında olan aydır.
Şâban-ı Şerif ayı çok kıymetli değerli aylardandır. Rasulullah efendimiz hadis-i şerifinde “İnsanların çoğu bu aydan gafil olduğunu beyan etmektedir.
Bu ayda on beşinci gecesinde mübarek bir gece olan “Berat gecesi” vardır. “Şeyh Atiye (Rahmetullahi aleyh) “Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesinin fazileti hakkında birçok sahih hadis vardır. Bu hadisleri bazı âlimler Zayıf, bazı âlimler Hasen, bazıları Sahih olarak görmüştür. Şu değişmeyen bir gerçektir ki bu hadis-i şeriflerden Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesinin faziletli olduğu rivayetidir.
Cumhur ulema (âlimlerin çoğu) Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesi günahların af olunduğunu hadisi şeriflerle beyan etmişlerdir. Bunun hakkında olan hadis-i şeriflere geçelim.
Şâban Ayının Faziletine Dair Hadisi Şerifler
1-“Allahu Teâla hazretleri Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesinde müminleri affeder, kâfirlere mühlet verir. Kin ve düşmanlıkları olan kimseleri kin ve düşmanlıkları bırakıncaya kadar affetmez.”[1]
Kâfirlere mühlet vermekten murat; onların hidayete dönmeleri için canlarının alınmamasıdır. Allahü Teâla hadis-i şerifte buyurulduğu üzere bu gecede herkesi affediyor; ancak kalbinde kin düşmanlık olan kimse müstesna…
2-“Hz. Aişe (Radıyallahu anha)’dan Rasülullah şöyle buyurduğu rivayet olunur: “Şâbanın on beşinci gecesi olduğu vakitte gecesini ayakta, gündüzünü oruçlu olarak geçiriniz. Muhakkak ki Allah güneş battığı vakitte dünya semasına (rahmetiyle) iner ve ‘istiğfar eden yok mu affedeyim. Rızık isteyen yok mu rızık vereyim. Belaya tutulan yok mu afiyet vereyim şunu isteyen yok mu bunu isteyen yok mu’ sabaha kadar bu şekilde seslenir.”[2]
3-“Allahu Teâla hazretleri güneş battıktan sonra dünya semasına iner ‘Kim istiğfar ediyor onu affedeyim. Kim benden rızık talep ediyor onun rızkını bollaştırayım. Kim bir belaya tutulmuş ona afiyet vereyim. Kim şöyle kim böyle’ diye güneş doğuncaya kadar bu şekilde yeryüzüne seslenir.”[3]
4- Hz Aişe (R.anha)dan rivayeten Peygamberimiz “Ya Hümeyra(Aişe) bu Şâbanın on beşinci gecesini biliyor musun? Bu gece de Allahü Teâla Kelb kabilesinin koyunlarının tüylerinin adedince insanları cehennemden azad eder.” Bunun üzerine Aişe annemiz “Kelp kabilesinin koyunları nedir ya Rasülallah?” Diye sordu. Allah resulü: “Kelb kabilesi hayvanı en çok olan kabiledir. Bu gece de Allahü Teâla altı sınıfı affetmez; içkiye devam eden, anne ve babasıyla arası açık olan, zina ya devam eden, insanlarla alakasını kesen, resim çizen ve insanlar arasında söz gezdiren.”[4]
5-“Beş Geceyi ihya eden için Cennet vacip olur. Kurban ve ramazan bayramı geceleri, Arefe ve Terviye gecesi, Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesi.”[5]
6-“Kim Şâban-ı Şerif ayının on beşinci gecesini kıyamda geçirirse, kalplerin öldüğü gün onun kalbi ölmez.”[6]
7- “Dört gece ve sabahında Allahü Teâla kullarına ihsan eder. Onları cehennemden azad eder ve onlara bolca ikram eder: Kadir gecesi ve sabahı, Arefe gecesi ve sabahı, Şâbanın on beşinci gecesi sabahı, Cuma gecesi ve sabahı.”[7]
8- İbn Abbas radıyallahu anh Rasülullah efendimizin şöyle buyurduğunu rivayet eder: “Allahü Teâla hazretleri her sene Kâbe’ye bir defa nazar eder bu Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesidir aynı zamanda bu gece Allah müminlerin kalbine de nazar eder.” 149/1 Deylemi
Yukarıdaki hadis-i şeriflerden anlaşıldığı üzere Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesi yani “Beraat gecesi” çok kıymetli, çok değerli gecelerdendir.
Şâban ayı ve on beşinci gecesi okunacak dua ve yapılacak ibadetler
1- Peygamberimiz Recep ayından Ramazan ayı girene kadar şu duayı okurdu:
اَللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي رَجَبَ وَشَعْبَانَ وَبَلِّغْنَا رَمَضَانْ
“Allahım bizim için Recep ve Şâban-ı mübarek kıl! Bizi ramazana ulaştır!”[8]
2- Peygamberimiz: (Aleyhisselam) “Âdem (Aleyhisselam)’ın cennet çıkarılınca Kâbe’yi tavaf edip iki rekât namaz kılarak şu duayı okuduğunu haber verir:
اَللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ سِرِّي وَعَلَانِيَتِي فَأَقْبَلْ مَعْذِرَتِي وَ تَعْلَمُ حَاجَتِي فَأَعْطِنِي سُؤْلِي وَتَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي فَغْفِرْ لِي ذَنْبِي اَللَّهُمَّ إنِّي أَسْأَلُكَ إيمَانًا يُبَاشِرُ قَلْبِي وَيَقِينًا صَادِقًا حَتَّى أَعْلَمَ أَنَّهُ لَا يُصِيبَنِي إلَّا مَا كَتَبْتَ لِي وَرَضِّنِي
Manası: “Allahım sen gizlediğimi de bilirsin açıkladığımı da. Özrümü kabul eyle! Sen benim hacetimi (isteğimi) bilirsin, bana istediğimi ver! Beni affet! Allahım senden kalbime ferahlık verecek iman, sağlam yakin (inanç)isterim ki; senin yazmadığın bir şey bana isabet etmez.(her şey senin yazınla isabet eder)” Yüce Allah Âdem (Aleyhisselam)’a “Senin evlatlarından kim bu duayı yaparsa duasını kabul ederim” buyurdu.[9]
3-İbni Mesûd ve İbni Ömer (Radıyallahu anhüma) “Her kim “Beraat gecesinde bu duayı okursa, o sene rızkı bol bereketli olur. Sui kazadan (kaza, beladan) muhafaza olur:
اَللَّهُمَّ يَا ذَا الْمَنِّ وَلَا يُمَنُّ عَلَيْهِ يَا ذَا الْجَلَالِ وَالإِكْرَامِ يَا ذَا الطَّوْلِ وَالإِنْعَامِ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ ظَهْرَ اللَّاجِئِينَ وَجَارَ الْمُسْتَجِيرِينَ وَأَمَانَ الْخَائِفِينَ اَللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ كَتَبْتَنِي عِنْدَكَ فِي أُمِّ الْكِتَابِ شَقِيًّا أَوْ مَحْرُومًا أَوْ مَطْرُودًا أَوْ مُقَتَّرًا عَلَيَّ فِي الرِّزْقِ فَامْحُ اَللَّهُمَّ بِفَضْلِكَ شَقَاوَتِي وَحِرْمَانِي وَطَرْدِي وَإِقْتَارَ رِزْقِي وَأَثْبِتْنِي عِنْدَكَ فِي أُمِّ الْكِتَابِ سَعِيدًا مَرْزُوقًا مُوَفَّقًا لِلْخَيْرَاتِ فَإِنَّكَ قُلْتَ وَقَوْلُكَ الْحَقُّ فِي كِتَابِكَ الْمُنَزَّلِ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ ﴿يَمْحُو اللهُ مَا يَشَاءُ وَيُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾ إِلهِي بِالتَّجَلِّي الْأَعْظَمِ فِي لَيْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَهْرِ شَعْبَانَ الْمُكَرَّمِ الَّتِي يُفْرَقُ فِيهَا كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ وَيُبْرَمُ أَنْ تَكْشِفَ عَنَّا مِنَ الْبَلَاءِ مَا نَعْلَمُ وَمَا لَا نَعْلَمُ وَمَا أَنْتَ بِهِ أَعْلَمُ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعَزُّ الْأَكْرَمُ وَصَلَّى اللهُ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ
Manası: Ey herkese ikram eden ikrama muhtaç olmayan! Celal ve ikram nimet kuvvet sahibi olan Allah’ım! Senden başka ilah yoktur. Sığınanları koruyan, zalimleri alıkoyan, korkanları emniyete alan Allah’ım! Eğer beni Ümmü’l kitapta şaki, mahrum, rahmetten kovulmuş, olarak yazdıysan; şekavetimi mahrumiyetimi rahmetten kovulmamı fazlınla sil! Eğer Ümmü’l kitapta sait (mutlu) bol bol rızıklı, hayırlar için koşan birisi olarak yazdıysan, onu sabit kıl! Muhakkak ki senin indirdiğin kitaptaki sözlerin haktır. Peygamberinin lisanından getirilen ayetler haktır. Sen Ümmü’l kitaptan dilediğini siler, dilediğini sabit kılarsın! Ey bu gecede(Şâbanın on beşinci gecesi) yüce tecellilerin sahibi olan Allah’ım! Bana yüksek tecelli ile İhsan buyur. Muhakkak ki (bu gece) Hikmet sahibi olan her iş açılır. Bilmediğim ne kadar bela ve musibet varsa benden koru, muhafaza eyle! Ben bunları bilemem. Her şeyin en iyisini sen bilirsin. Sen yüce ikram sahibisin. Efendimiz Nebi ümmi olan Muhammed (Aleyhisselam)’a ve ashabına salat eyle.[10]
4- Hazreti Ali Radıyallahu anh şöyle rivayet eder: “Ben Rasulullah’ı Şâban-ı Şerif’in on beşinci gecesinde 14 rekât namaz kıldığını gördüm. Sonra 14 defa Fatiha’yı, 14 defa İhlas, 14 defa Felak, 14 defa Nas, 14 defa Ayet ’el Kürsi okuduktan sonra:
لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ
Ayetini okudu. Ben ona şöyle sordum ‘Ya Rasülallah ne yapıyorsunuz?” Rasülullah efendimiz “Her kim benim yaptığım gibi yaparsa, ona kabul olunmuş yirmi Hac, kabul olunmuş yirmi senelik oruç sevabı verilir. Birde kişi bu gecenin sabahını oruçlu geçirirse iki senelik geçmiş ve gelecek seneyi oruçlu geçirmiş gibi sevap verilir” buyurdu. [11]
3- Peygamberimiz (Aleyhisselam) Hz. Ali efendimize: “Ey Ali Şâban’ın on beşinci gecesinde bin “Kul hüvallahü ehad” okuyarak yüz rekât namaz kıl! (her rekâtın da on ihlas okuyarak) bu gece de her türlü hacetini Allah’tan dile!”[12]
Ruh’ul beyan isimli tefsirde ayrıca “bu namazı kılan kimseye Allahü Teâla yüz melek gönderir. Otuz tanesi cennet ile müjdeler, otuz tanesi cehennem azabından korur, otuz tanesi dünya belalarından korur, on tanesi şeytanın hilelerinde korur” rivayeti vardır.
Bin Zeyd Allah resulüne “Ya Rasülallah biz seni bu ayda (Şâban ayında) çok oruç tutarken görüyoruz.” Rasulullah efendimiz “bu aydan çoğu insan gafildir. Bu ayda ameller Allahü Teâla hazretlerinin huzuruna yükseltilir. Bu Recep ve Ramazan ayının arasında olan Şâban ayıdır.[13]
Beraat gecesi hakkında ki ayeti kerime
Duhan suresinde geçen فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ “mübarek gece” hakkında bazı âlimler bu gecenin “Kadir gecesi” olduğunu söylemişlerdir. İkime r.a. “Bu Şâban ayının on beşinci gecesi olan Berat gecesidir.
Rasülullah efendimizden bu ayeti kerime hakkında açık bir görüş belirtilmese de, hadisi şeriflerden bu gecenin kuvvetli ihtimalle Şâban-ı Şerif’in yarısı on beşinci gecesidir.
فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ “Hâkim; Hikmet sahibi olan her iş birbirinden ayrılır ”demek; Allahu Teâla tayin olunmuş olan ömür, rızık, ecel, saadet, şekavet gibi hikmet sahibi olan işleri ayırt eder yani hüküm verir.
Her hüküm sahibi iş birbirinden ayrılmaktan kasıt; Berat gecesinde rızık defterleri Mikail (Aleyhisselam)’a, Harp, zelzele, yere batma, afetler Cebrail (Aleyhisselam)’a, insanların amellerinin yazıldığı defter dünya semasının en büyük meleği olan İsmail (Aleyhisselam)’a, musibet ve ölümler Azrail (Aleyhisselam)’a verilir. Bir senelik olacak işler bu gece de birbirinden ayrılır.
Beraat Gecesinin İsimleri
Dört tane ismi vardır.
1-Mübarek gece,
2-Beraat gecesi,
3-Rahmet gecesi,
4-Leyletü’s sak(vesika gecesi) denilmiştir.
Bu gece de müminler için cehennemden beraat yazılmaktadır.
Bu gecenin beş hasleti özelliği vardır:
1-Her Hikmet sahibi iş birbirinden ayrılır yani bir senelik olaylar takdir edilir.
2-Bu gecede yapılan ibadetlerin sevabı kat kattır.
3- Bu gece de rahmet iner:
Rasulullah efendimiz hadis-i şerifinde “Bu gece de Allahü Teâla benim ümmetime rahmet eder ve Beni Kelp kabilesinin koyunlarının tüyleri adedince kişi cehennemden azad olur” buyurur.
4-Mağfiret meydana gelir:
Allahu Teâla hazretleri bütün Müslümanları bu gecede affeder; ancak kâhin, büyücü, içki içmeye devam eden, anne ve babasıyla arası açık olan, zinaya ısrar eden hariç.
5-Allahu Teâla hazretleri bu gecede Rasülullah efendimize şefaatin tamamını vermiştir:
Şâban-ı Şerif’in 13. gecesinde ümmetinin üçte biri 14. gecesinde ümmetin üçte ikisine, 15. Gecesi’nde ise peygamberimizin bütün ümmetinin tamamına şefaat etme hakkı vermiştir.
Şâban-ı Şerif’in 15. gecesini İhya etmek maksadıyla mescitte toplanmanın hükmü nedir?
İbni Recep el Hanbeli, Evzai, Şam uleması “Mescitte toplanmak, dua etmek mekruh değildir” demiştir. O gece kılınacak namazları eğer okuyuşları doğru ise kendileri kılmaları daha faziletli olur. Ancak okuyuşları yanlış ise doğru okuyan bir kimse o namazı toplu olarak kıldırabilir. Mümin bu geceyi boş geçirmemeli, Allah’ı zikrederek dua ederek, günahlarının af olunması, ayıpların örtülmesi, bir derdi kederi varsa onun kalkması için dua etmesi tesirli olur.
Hamza ALGÜL
Allah’a emanet
olun…
[1]Heysemi 127/8
[2] Misbahüz zücac 2/10
[3] İbni Mace 1388
[4] İbni Mace 444/1 Beyhaki Şab’ul iman 379 Abdurrezzak Musannef 79/ 23
[5]Tergıbu Terhib 667
[6] Mizan ’ül İtidal
[7] Deylemi Keşfin Estar 336-435/2
[8] Beyhaki Şab’ul iman 3 /375
[9] Suyuti Dürr’ül Mensur 1/ 143-144
[10] Musannef ibni ebi Şeybe 68/6
[11] Beyhaki
[12]Keşfü’l-Hafa 62/566
[13] Ahmed, Nesai, Elbani
